Κεφαλονιά, άνοιξη 1991.

Από αριστερά: Βασίλης Πυροβολάκης, Γιάννης Δεμοιράκος, Βασίλης Κουρτάκης, Γιάννης Καλλιγάς, Λεωνίδας Κουμάκης, Graham Blake, Λευτέρης Ζαρακιώτης, Σπύρος Σακελλαρίου, Νικήτας Λέκκας και Γιάννης Αλλαγεωργίου

Το αποτέλεσμα της προσπάθειας ήταν η επαφή μου με τον ίδιο και τους στενούς του συνεργάτες (την Σούζη Αραπάκη, τον Σωτήρη Καστρινό, τον οινολόγο Γιάννη Αλλαγεωργίου –σήμερα διευθύνει το Κτήμα Φράγκου-, τον Παντελή Παλιεράκη, την οικογένειά του κ.α.) και η υπογραφή, το 1991, της συμφωνίας συνεργασίας του Γιάννη Καλλιγά με την ελληνική οινοβιομηχανία που εξασφάλισε την σημερινή παρουσία πολλών σημάτων Καλλιγά στην Ελληνική αγορά – και όχι μόνο (Rubis, Montenero, Calliga Rose Sec ή Demi Sec, Calliga blanc, κα).

Αεικίνητος και γεμάτος δημιουργική ορμή, ο Γιάννης Καλλιγάς δεν ήταν δυνατό να μείνει «ανενεργός» μετά την διάθεση των σημάτων του. Έτσι, στα μέσα της δεκαετίας του 90, τριάντα χρόνια μετά το πρώτο ξεκίνημα, επιχείρησε ένα δεύτερο ξεκίνημα, αλλά οι συνθήκες της αγοράς είχαν αλλάζει ριζικά. Το εγχείρημα απέτυχε και ο Γιάννης Καλλιγάς αποσύρθηκε από την ενεργό δράση.

Το 2007 του πρότεινα να επισκεφτούμε την  έκθεση κρασιών «τα Διονύσια» που γίνεται κάθε δύο χρόνια στο Ζάππειο και να επιλέξουμε συσκευασίες κρασιών που θα του άρεσαν. Το δέχτηκε με ενθουσιασμό και όταν αργότερα του πήγα στο σπίτι του τις φιάλες  που επέλεξε για να τις αξιολογήσει με την ησυχία του, διαπίστωσα έκπληκτος ότι η δημιουργική του ορμή αναύλιζε από μέσα του με μεγάλη δύναμη παρά τα 80 του χρόνια!

Του ζήτησα να γράψει ένα άρθρο για την «Σημασία της συσκευασίας» με βάση το κρασί που να αφορά όμως όλα τα τρόφιμα, κάτι που έκανε με μεγάλη ευχαρίστηση.

Το κείμενο αυτό (το τελευταίο δημοσιευμένο κείμενο του Γιάννη Καλλιγά) παρατίθεται στην συνέχεια σαν ένα τελευταίο αντίο στον ανήσυχο άνθρωπο – καλλιτέχνη που άφησε ανεξίτηλη την σφραγίδα του στον χώρο της σύγχρονης Ελληνικής Οινοποιίας:

Οινογευστική είναι η τέχνη να "δοκιμάζουμε" και να "γευόμαστε" ένα κρασί. Να το προσεγγίζουμε με τις αισθήσεις μας, να το εκτιμούμε με την βοήθεια της μνήμης και να εκφραζόμαστε με "δόκιμο" λεξιλόγιο για την ποιότητά του, περιγράφοντας τα διάφορα χαρακτηριστικά του.

H συνολική, τελική μας όμως κρίση δεν βασίζεται μόνο στην ευχαρίστηση που μας προκαλεί το ίδιο το κρασί που δοκιμάζουμε.  Το μίγμα των εντυπώσεων που αποκομίζουμε από το χρώμα, το άρωμα και τη γεύση του,  δεν αρκούν για να σχηματίσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα του κρασιού.

Όπως συμβαίνει συνήθως και στις ανθρώπινες σχέσεις, έτσι και με το κρασί, τις περισσότερες φορές ο έρωτας έρχεται με την πρώτη ματιά. Η οπτική μας  επαφή με το κρασί και η εντύπωση που αποκομίζουμε από την επαφή αυτή, μέλλει να παίξει καθοριστικό ρόλο για το είδος της σχέσης που θα αναπτύξουμε στην πορεία. Οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα σε μια σχέση μίσους ή σε μια σχέση πάθους είναι ιδιαίτερα λεπτές και ως επί το πλείστον σχετίζονται άμεσα με την συνολική εμφάνιση στην οποία «ντύνεται» το κρασί που θα επιλέξουμε.

Και πρώτα απ΄ όλα η ετικέτα. Η  ετικέτα εκτός από το είδος του κρασιού  απεικονίζει συνήθως, τα ενδότερα συναισθήματα αλλά και τον χαρακτήρα του οινοπαραγωγού, προϊδεάζοντας κατά κάποιο τρόπο τον καταναλωτή για το κρασί που πρόκειται να δοκιμάσει. Κάθε ετικέτα κρασιού κρίνεται αυστηρά από τον καταναλωτή,  ο οποίος δεν δύναται εκ των προτέρων να γνωρίζει τι οδήγησε τον κάθε οινοπαραγωγό στην παραγωγή του κρασιού που κρατά  στα χέρια του. Για το λόγο αυτό, στην ετικέτα θα πρέπει να αντανακλώνται βασικά στοιχειά που αφορούν τον δημιουργό αλλά και την ποιότητα του κρασιού που περιέχεται σε κάθε φιάλη . Τα δυο αυτά βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν με καταλυτικό τρόπο κάθε κρασί, θα πρέπει να προβάλλονται με τρόπο προσεκτικό, ισοβαρή και επικοινωνιακό, καθώς αποτελούν στην ουσία την καρδιά του οίνου.

Αν για παράδειγμα γράψουμε στην ετικέτα απλά «ΝΕΜΕΑ» σε πρωτεύουσα θέση, γνωρίζουμε ότι η λέξη αυτή χαρακτηρίζει ένα πλήθος άλλων οίνων που κυκλοφορούν στην αγορά με τον ίδιο χαρακτηρισμό,  με αποτέλεσμα να μην ξεχωρίζει η ταυτότητα του κρασιού που συνδέεται άμεσα με τον δημιουργό του.

Το ίδιο συμβαίνει και όταν σαν κύριο στοιχείο μεταχειριζόμαστε το όνομα μιας ξένης ποικιλίας, η οποία είτε είναι ευρέως γνωστή στην ελληνική αγορά είτε είναι εντελώς άγνωστη.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η ταυτότητα του οινοπαραγωγού θα πρέπει να κυριαρχεί στην ετικέτα ώστε να δώσει μια ταυτότητα στην «κοινόχρηστη» ένδειξη μιας ποικιλίας ή μιας περιοχής.  

Σημαντικό επίσης είναι, κατά τα σχεδιασμό μιας νέας ετικέτας να αποφεύγονται απομιμήσεις άλλων ετικετών, καθώς δεν είναι μόνο το ενδεχόμενο σύγχυσης του  καταναλωτικού κοινού αλλά και η εικόνα της «έλλειψης προσωπικότητας» που συνήθως δημιουργείται για τον συγκεκριμένο παραγωγό.

Στους επιτραπέζιους οίνους, που σήμερα δεν υπάρχει η δυνατότητα χρησιμοποίησης ποικιλιών  ή τοπωνυμίων, θα ήταν χρήσιμο να επινοηθεί κάποια εμπορική ονομασία που κατά προτίμηση θα σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με το συγκεκριμένο κρασί με ιδιαίτερη έμφαση στο προφίλ του παραγωγού.

Πέρα όμως από την ετικέτα, το κρασί έχει και άλλα σημαντικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν την εμφάνισή του: Η φιάλη, όσον αφορά τον τύπο και το χρώμα της, πρέπει να επιλεγεί με ιδιαίτερη προσοχή ώστε να αντιστοιχεί στην κατηγορία, την ποιότητα και την τιμή του κρασιού. Στην περίπτωση που το κρασί ανήκει στην κατηγορία των πολύ ακριβών κρασιών ενδείκνυται η φιάλη να στολίζεται με «κάτι» επιπλέον που εξαρτάται από τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις κάθε κρασιού.  

Το καψύλλιο που «ντύνει» την φιάλη, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνολικής εμφάνισης και συσκευασίας του κρασιού. Το είδος και το χρώμα του πρέπει να «δένουν» αρμονικά με τα υπόλοιπα στοιχεία, δηλαδή την φιάλη και την ετικέτα.

Ο φελλός μιας φιάλης κρασιού αποτελεί επίσης ένα σημαντικό παράγοντα της συσκευασίας που επηρεάζει όμως κατά 80% την ποιότητα και μόλις κατά 20% την εμφάνιση.  Η σύγχρονη τεχνολογία δίνει πολλές και διαφορετικές λύσεις στην μεγάλη μάζα της παραγωγής, αλλά ένα «ακριβό» κρασί θα πρέπει να σέβεται την παραδοσιακή σφράγιση με ένα, συνήθως πανάκριβο, φελλό.   

Το χαρτοκιβώτιο μέσα στο οποίο διακινείται ένα κρασί αποτελεί ένα «μέσο» που απευθύνεται κυρίως στο εμπόριο και την διανομή – ελάχιστα στον τελικό καταναλωτή. Παρ΄ όλα αυτά είναι το «κάλυμμα» που σφραγίζει την συνολική εικόνα του συγκεκριμένου κρασιού και δεν πρέπει, ιδιαίτερα στα καλά κρασιά, να θεωρείται μια διαδικασία «δευτερεύουσα» ή «άνευ σημασίας». Αντίθετα, ένα περιποιημένο χαρτοκιβώτιο με τις κατάλληλες πληροφοριακές ενδείξεις, αποτελεί ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της συνολικής συσκευασίας ενός κρασιού.

Το κρασί αποτελεί ένα συγκεκριμένο παράδειγμα για την ανάλυση της «γενικής φιλοσοφίας» που πρέπει να υπάρχει στην συσκευασία ενός προϊόντος. Δηλαδή, στην  λεπτομερή ανάλυση, βήμα-βήμα, της διαδρομής που περνάει ένα προϊόν από τις διάφορες φάσεις της παραγωγής του μέχρι το τραπέζι του καταναλωτή. Και η διαδρομή αυτή είναι μια πραγματική επιστήμη!

Ο Γιάννης Καλλιγάς έφυγε από κοντά μας την Πέμπτη 11 Αυγούστου 2011 σε ηλικία 84 ετών. Η κηδεία του έγινε δύο μέρες αργότερα στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών παρουσία πλήθους κόσμου μεταξύ των οποίων άνθρωποι από τον χώρο της Ελληνικής οινοποιίας όπως ο Γιώργος Σκούρας, ο Γιάννης Αλλαγεωργίου κ.α.

Αντίο Κυρ-Γιάννη, καλό ταξίδι στην χώρα των Αγγέλων και καλή αντάμωση όταν το προστάξει Εκείνος…..  

Λεωνίδας Κουμάκης*

Αθήνα, 14 Αυγούστου 2011

kb@kbanalysis.com  

*Ο Λεωνίδας Κουμάκης, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επί τρεις δεκαετίες, με την ιδιότητα του Διευθυντού Εξαγωγών Ελληνικής Οινοβιομηχανίας, ταξίδευσε στις 4 από τις 5 ηπείρους του πλανήτη μας, δημιουργώντας ένα εκτεταμένο δίκτυο διανομής σε 32 χώρες. Είναι συγγραφέας των βιβλίων «Το Θαύμα-Μια πραγματική ιστορία» (1992, η τέταρτη έκδοση το 2008) και «Ματιές στις ρίζες του Ελληνισμού» (1997).